Кейбір ата — аналар «тыйым салу балалық шақтағы қуаныштан айырылу деген сөз», «баладағы қыңырлық оң көрініс: ол ерікті күш-жігерін білдіретіндіктен», «баланың мойынсұнуы мүлдем қажет емес, әйтпесе ол жігерсіз болып өседі» деп санайды. В.А. Сухомлинский былай деп жазады: «Балалар жақсылық пен жамандық, ар-намыс пен ар-намыс, адамдық қадір — қасиет туралы өз ойларымен өмір сүреді, олардың өздерінің сұлулық өлшемдері бар, тіпті олардың уақыт өлшемі бар; Баланың көзіне ненің мүмкін, ненің болмайтынын ғана білетін адам болып көрінбеу үшін, кейде секіруге болады, бірақ бөлмеде емес, аулада жақсырақ деп айту керек. Қолыңды бұлғай аласың, бірақ үстелде емес, кейде жаңа ойыншықты бөлшектеуге болады, бірақ оны бұзудың қажеті жоқ.

Бұл ойыншықты ұлыңызбен бірге бөліп алып, оған ненің ызылдағанын немесе сылдырлағанын көрсеткен жөн, өйткені мұны бірге жасамасаңыз, бала мұны жалғыз жасайды. Басқаша айтқанда, кез келген факті немесе әрекет жалпы бағаланбай, қоршаған ортамен байланысының барлық алуан түрімен көрсетілуі керек. шындық, басқа адамдардың өмірі мен әрекеттерімен. Оның үстіне бұл адамдардың өмірі мен қызметін қатып қалған нәрсе емес, қозғалатын, тірі, мақсатты түрде түсіндіру керек. Айталық, жұмысшы ойыншық жасап жатыр, әрине, балаларға ойыншық ұнасын деп, ойнатындай оны әдемі, әсерлі,қызықты етіп жасайды. Сондықтан ойыншықты мұқият ұстау керек. Нанды еденге тастауға болмайды, өйткені онда көп адамның еңбегі, т.б.

Олар дұрыс па? Бұл туралы А.С.Макаренконың айтқанын еске түсірейік: «Бала жас кезінде ата-анасына сөзсіз бағынуы керек, өйткені ол қазір мойынсұнбаса, ол 6-8 жасында мойынсұнушылықты толығымен жоғалтады».

Бұл кеңесте дана ой бар: бала неғұрлым жас болса, оның өмірлік тәжірибесі мен моральдық идеялары аз болса, соғұрлым ол үлкендердің нұсқауын қажет етеді. Оның табиғи белсенділігі мен белсенділікке деген ұмтылысы бақылаусыз болуы мүмкін емес.

Әйтпесе, олар жағымсыз формаларда — жаман мінез — құлықта, негізсіз, тіпті азғын әрекеттерде де көрінуі мүмкін. Осыған байланысты тағы бір ойды А.С. Макаренко: Балаларда үлкендердің нұсқауын, бұйрығын орындау әдетін қалыптастыру керек. Бұл ата-ана тәрбиесін жеңілдетіп қана қоймайды, сонымен қатар баланың жүйкесін сақтайды, абсурдтық әрекеттердің кез келген қаупін азайтады, қыңырлығына жол бермейді және сақтайды. және балалардың көп энергиясын үнемдейді, басқа жағдайларда балаларға үлкен зиян келтіре отырып, қыңырлыққа, ерік-жігерге және т.б. Керемет орыс мұғалімі айтқан кеңес баланың болашағына бағытталған, өйткені мойынсұнушылық — тәртіптің бірінші кезеңі. Ал өсіп келе жатқан адамды қоғамдағы өмірге дайындау үшін енді оны ата-ана талабына өзінің «менін» бағындыра білуге үйрету керек.

«Көбінесе баламызды көндіре алмай, талап қоя алмаймыз, көнеміз» —  деп қынжылады аналар мен әкелер. Олар бірден өздерін жұбатады — қыңырлық — ерік — жігерді білдіреді ». Ерік пен табандылық баланың қыңырлығынан көрінеді деп сену – терең қате түсінік.

А.С.Макаренко былай деп жазды: «Ерік – бұл бір нәрсені қалау және оған қол жеткізу ғана емес, сонымен бірге қажет кезде бір нәрседен бас тартуға мәжбүрлеу қабілеті. Ерік жай ғана тілек және оны қанағаттандыру емес, ол бір уақытта қалау және бас тарту болып табылады».

Балалық қыңырлық — ерік — жігердің әлсіздігінің, өз қалауын жеңе алмаудың және өзін-өзі жұмылдыра алмаудың белгісі. Қыңырлық ата-ананың сөзін сыйлауды білмейтін бұзылған балаларға тән.. Осы орайда атақты дәрігер — педагог Е.А.Аркин: «Қыңырлықтың түбірі көбінесе балада емес, оның айналасындағы үлкендердің мінез — құлқында жатыр. Қыңырлық мінездің жағымсыз қасиетінің көрінісі, оны жою керек, әйтпесе ол негативизмге айналуы мүмкін – бала үлкендердің кез келген талабына қарсылық танытқанда шектен шыққан қыңырлық.

Негативизм әрқашан баланы бұзатын адамға бағытталған. Дәл осы ата-ананың балаға деген ықылас-пейілділігінде (жігерлендіруде, жеңілдетуде, ешнәрсеге ренжітпеуде, рұқсат етілмеуде) тым мойынсұнғыш және жомарттық танытатын, өкінішке орай, оның алдында беделі жоқ.

Білім талапсыз болуы мүмкін емес, өйткені өсіп келе жатқан адамға талаптың болмауы стихиялық білімнен басқа ештеңе емес.

«Болады», «болмайды» және «керек» — бұл үш моральдық ұғымды бала өте ерте үйренуі керек. Ата-ана талаптары соларға негізделген. Саналы, әділ, орынды және орташа талап ету баланы адамгершілік жағынан дамытады. Талап ету, құрметтеу – тәрбиеші мен білімдінің қарым-қатынасының негізі болуы тиіс қағида. Сонда балада тәрбиелік ықпалдарға қарсылық болмайды, ал ересек адам оған көзқарас таңдауда шатаспайды.

В.А. Сухомлинский: «Адамның өмірі бала өз қалауын орындаған кезден басталады, ал жалпы игілік үшін не істеу керек болса, адам өміріне борыш ұғымы неғұрлым ерте еніп, одан туындайтын басқа, жоғары қажеттіліктерді қалыптастырса, сіздің балаңыз соғұрлым асыл, рухани бай және адал болады».

Сіз және сіздің балаңыз. Сіздің онымен қарым — қатынасыңыз ақылға қонымды талаптарға, баланың дамуын тежемейтін, бірақ бағыттайтын, артта қалмайтын, керісінше жоғары шақыратын талаптарға негізделген деп санауға бола ма? Ұлыңыз бен қызыңыздың қалай өсіп жатқанына мұқият қараңыз, сонымен бірге өзіңізді балаларыңыздың ұстазы ретінде қараңыз.

Сіз балаңызға қаншалықты жиі жеңілдік жасайсыз? Ол сіздің бұйрықтарыңызды орындаудан қаншалықты жиі бас тартады? Ол тек ыңғайлы және жағымды «мүмкін» ұғымын немесе одан ерікті күш — жігерді қажет ететін басқаларды — «мүмкін емес» және «міндетті» дегенді үйренді ме?

Барлық балалар, олардың жеке психологиялық даму ерекшеліктеріне қарамастан, баланың белгілі бір мінездік қасиеттерін қалыптастыру үшін әртүрлі әдістер мен әдістерді саналы түрде қолданатын ересек адамның мақсатты ықпалын қажет ететінін есте ұстаған жөн.

Мектепжасына дейінгі жастағы балаларда тұрақты моральдық сезімдер, мінез — құлықтың моральдық мотивтері, мойынсұнушылық пен қызығушылық, белсенділік қалыптасады. Мектепке дейіңгі жаста балаларда тұрақты моральдық сезімдер, минез-құлықтың моральдық уәждері, мойынсұнушылық пен қызығушылық, белсенділік қалыптасады.